Những tiến bộ mới nhất trong liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư thận

Ung thư thận, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào thận (renal cell carcinoma - RCC), là một trong những loại ung thư phổ biến nhất của hệ tiết niệu. Trong hai thập kỷ qua, liệu pháp miễn dịch đã mang lại những bước tiến vượt bậc trong điều trị RCC, giúp cải thiện đáng kể tỷ lệ sống sót và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Bài viết này sẽ trình bày các tiến bộ mới nhất trong liệu pháp miễn dịch cho ung thư thận, dựa trên các nghiên cứu và khuyến nghị từ Hiệp hội Ung thư Lâm sàng Hoa Kỳ (ASCO) và Mạng lưới Ung thư Toàn diện Quốc gia (NCCN).

1. Vai trò của liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư thận

Liệu pháp miễn dịch là phương pháp sử dụng hệ miễn dịch của cơ thể để nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Trong điều trị RCC, các thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (immune checkpoint inhibitors - ICIs) đã trở thành trụ cột chính trong điều trị hệ thống. Các ICIs như nivolumab (ức chế PD-1) và ipilimumab (ức chế CTLA-4) đã chứng minh hiệu quả vượt trội so với các phương pháp truyền thống như thuốc ức chế mTOR hoặc hóa trị.

Thành công của các thử nghiệm lâm sàng

• Thử nghiệm CheckMate-214: Sự kết hợp giữa nivolumab và ipilimumab đã cải thiện đáng kể tỷ lệ đáp ứng khách quan (ORR) và thời gian sống tổng thể (OS) ở bệnh nhân RCC giai đoạn muộn. Đặc biệt, gần 50% bệnh nhân duy trì phản ứng sau 8 năm điều trị.

• Các thử nghiệm khác: Các phác đồ kết hợp ICIs với thuốc ức chế tyrosine kinase (TKI) như pembrolizumab + axitinib hoặc nivolumab + cabozantinib cũng cho thấy hiệu quả cao với tỷ lệ đáp ứng trên 50%.

2. Các chiến lược liệu pháp miễn dịch mới

2.1. Ức chế điểm kiểm soát miễn dịch mới

Ngoài PD-1 và CTLA-4, các nghiên cứu đang khám phá các mục tiêu mới như LAG-3, một protein liên quan đến sự kiệt sức của tế bào T. Thuốc relatlimab (ức chế LAG-3) đã được FDA phê duyệt cho u hắc tố ác tính và hiện đang được thử nghiệm trên RCC.

2.2. Liệu pháp tế bào T CAR

Liệu pháp tế bào T CAR là phương pháp chỉnh sửa gen tế bào T để nhận diện kháng nguyên trên tế bào ung thư. Trong RCC, kháng nguyên CD70 được xem là mục tiêu tiềm năng. Các thử nghiệm ban đầu với tế bào T CAR nhắm vào CD70 đã cho thấy một số bệnh nhân đạt đáp ứng hoàn toàn kéo dài hơn 18 tháng.

2.3. Vắc-xin ung thư cá nhân hóa

Các vắc-xin ung thư sử dụng công nghệ giải mã gene để tạo ra các kháng nguyên đặc hiệu cho từng bệnh nhân. Một nghiên cứu giai đoạn I về vắc-xin neoantigen ở bệnh nhân RCC đã kích thích phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và hướng tới khối u.

3. Điều chỉnh yếu tố ngoại sinh ảnh hưởng đến miễn dịch

Hệ vi sinh vật đường ruột, chuyển hóa trong khối u và các đại thực bào liên quan đến khối u đều có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của liệu pháp miễn dịch:

• Hệ vi sinh vật: Việc bổ sung lợi khuẩn như CBM588 đã cải thiện tỷ lệ đáp ứng và thời gian sống không tiến triển ở bệnh nhân RCC khi kết hợp với nivolumab và ipilimumab.

• Chuyển hóa tryptophan: Chuyển hóa tryptophan thành kynurenine có liên quan đến kháng thuốc nivolumab; do đó, các phương pháp can thiệp vào quá trình này đang được nghiên cứu.

4. Quản lý độc tính trong liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch có thể gây ra các tác dụng phụ liên quan đến miễn dịch (irAEs), bao gồm viêm gan, viêm ruột, viêm cơ tim hoặc rối loạn nội tiết:

• Độc tính cấp độ nhẹ: Có thể quản lý bằng chăm sóc hỗ trợ.

• Độc tính cấp độ nặng: Yêu cầu ngừng thuốc và sử dụng corticosteroid hoặc các thuốc ức chế miễn dịch khác như infliximab hoặc mycophenolate mofetil.

Các tác dụng phụ từ thuốc VEGF-TKI như tăng huyết áp hoặc protein niệu cũng cần được theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh liều khi cần thiết.

5. Hướng phát triển trong tương lai

Mặc dù liệu pháp miễn dịch đã mang lại nhiều tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn còn nhiều thách thức:

1. Kháng thuốc: Phần lớn bệnh nhân không đạt được lợi ích lâu dài từ ICIs.

2. Loại hình RCC khác nhau: Hầu hết nghiên cứu tập trung vào RCC tế bào sáng; cần thêm nghiên cứu về các loại hình khác.

3. Chi phí cao: Liệu pháp miễn dịch hiện nay vẫn còn đắt đỏ, hạn chế khả năng tiếp cận rộng rãi.

Trong tương lai, việc kết hợp nhiều phương thức điều trị như ICIs, TKI, vắc-xin cá nhân hóa và liệu pháp tế bào T CAR hứa hẹn sẽ mang lại hiệu quả cao hơn cho bệnh nhân ung thư thận.

Liệu pháp miễn dịch đang cách mạng hóa cách chúng ta tiếp cận với ung thư thận, mang lại hy vọng mới cho hàng triệu bệnh nhân trên toàn thế giới. Những tiến bộ không ngừng trong nghiên cứu sẽ tiếp tục mở rộng khả năng điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

TS Phan Minh Liêm